جلسه سوم

در بیان الفائق توضیح دادیم سیره عقلائیه را. ما سیره عقلائیه را یک منبع در أصول و فقه می دانیم. سیره عقلائیه مبدا تصدیقی خیلی از مباحث علم أصول است. حتی می تواند یکی از بهترین منبع ها برای استنباط مسائل مستحدثه باشد. این مسایل یا موضوع نداشته یا داشته است و به این صورت موضوع نداشته است.

چه تفاوتی با ارتکاز عقلائی دارد؛ سیره عقلائیه جنبه عمل عاقل است و داب عملی آن هاست. و نه عقلائی که دارای یک سری دقت های عقلی فلسفی و …هستند، بلکه دارای تشخیص عقلائیه عرفی هستند. اما ارتکاز جنبه علمی و ذهنی عقلاء است و در بحث اثبات یکسری مسایل اصولی و فقهی مورد استفاده قرار می گیرد.

به عبارت دیگر ارتکاز برداشت ها و استفاده های در علم حصولی در افراد که تصور و تصدیق دارد و سیره آنچه در خارج به عنوان یک عمل و فعل از آن ها سر می زند و نمتوانند تبانی بر خلاف آن داشته باشند می باشد.

مبانی در مورد حجیت سیره عقلائیه

حجیت سیره عقلائیه ذاتی است

سیره عقلائیه وقتی حجت است که برسد به زمان معصوم علیه السلام و عرف عاقل آن زمان

همین قدر که ردعی از شارع به دست ما نرسیده باشد در مورد سیره عقلاء، موجب حجیت آن می شود. چه برسد به این که تاییدی هم رسیده باشد.

تطبیق متن

أضف إلی جمیع ذلک أنه قد استحدث بعد عصر المعصومین (علیهم السلام) إلی زماننا فلابد من البحث عن أنّ هذه السیر المستحدثه هل وزانها وزان السیر المعاصره فی الحجیه و سائر ما یترتب علیها أو لا؟

اضافه کن به این مطالب (یعنی ۱- سیره عقلائیه در فقه و أصول یک جامعیت دارد ۲- سیره عقلائیه یک مبدا تصدیقی است حتی برای باب امارات و حجت و ظاهر و اخبار ثقات ۳- یک مساله ای از مسائل اصولی است علاوه بر این که یک مبداء از مبادی علم أصول است. ۴- اینکه بحث سیره عقلائیه یکی از مباحثی است که در مباحث فقهیه مثل عمل أصحاب به خبر ضعیف یا مرتکزات فقهیه در اجماعات منقول و شهرت مورد استفاده فقیه است) اینکه خیلی از عرف ها از زمان معصوم علیه السلام تا زمان ما ایجاد شده است. حال باید بحث کنیم که آیا وزان و اعتبار آن ها مثل سیر معاصر ما هست در حجیت یا نه و مباحث دیگری در این زمینه وجود دارد.

ثم إنّ الأصحاب مع أنهم استدلوا بالسیره فی کثیر من الموارد لکنهم لم ینقّحوها علی حدّ تنقیحهم لسائر الأبحاث کحجیه خبر الواحد، و الجمع بین الحکم الظاهری و الواقعی، و غیر ذلک،

سپس فقهاء با اینکه در بسیاری از مباحث به سیره عقلائیه استدلال کرده اند، اما مانند سائر مباحث مثل حجیت خبر واحد، جمع بین حکم ظاهری و واقعی و …  بحث سیره عقلائیه را منقح و روشن تبیین نکرده اند. آماری که گرفته ایم از مباحث سیره عقلائیه در فقه گاهی از اوقات بیشترین بکارگیری ها از این مساله صورت گرفته است. البته به نظر ما بحث زیادی بوده است از سیره عقلائیه اما به صورت عنوان خاص و فصل خاص نیاورده اند.

مع کثره موارد الإحتیاج إلی الإستدلال بها فی المباحث الأصولیه و الفروع الفقهیه، لا سیما جمله من الفروع المستحدثه التی تصدی الفقه المعاصر لعلاجها

در حالی که کثیری از موارد احتیاج به استدلال به سیره عقلائیه در فقه و اصول موجود است مخصوصا مباحث جدیده معاصر ما که فقیه به آن باید تکیه کند.

و هذا هو الدافع لنا إلی أن نبحث بحثاً مستقلاً عن حجیه السّیره العقلائیه مع الترکیز علی المستحدثه منها

به خاطر همین است که باید بحث کنیم از حجیت سیره عقلائیه با تمرکز و نوجه بر سیر عقلائیه مستحدثه و جدید.

ثم إنّ ههنا عدة عناوین و اصطلاحات قد یختلط المراد منها علی بعض الأذهان تجدر الإشاره إلی المقصود منها و بیان وجوه الإفتراق بینها

در این جا باید شماری از عناوین و اصطلاحاتی که برداشت از مفهموم آن مختلط شده در بعضی از نظر ها و اشاره به مقصود از آن ها و بیان فرق بین آن ها را بیان کنیم

السیرة العقلائیه ؛

هی دأب العقلاء و تبانیهم العملی فی سلوکهم الخارجی علی فعل شیء أو ترک شیء ولو کان دأبهم علی ذلک ناشئا من عاداتهم أو سلائقهم أو غیر ذلک،

سیره عقلاء یعنی داب و تبانی (متاسفانه معنای عرفی آن بار منفی دارد اما در اینجا مراد لغتی آن است که اعم از خوب و بد است) عملی در سلوک عملی خارجی عقلاء بر انجام کار یا ترک چیزی اگرچه داب آن ها ناشی از عادات و سلائق عملی باشد یا غیر آن یعنی سلوک عقلی و نظری و ذهنی است.