درس تفسیر استاد هادی عباسی‌خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره نساء)/سوره نساء آیه ۱۹ /دستور قرآن به لزوم حفظ نظام خانواده از نارضایتی

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَرِثُواْ النِّسَاء كَرْهًا وَلاَ تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُواْ بِبَعْضِ مَا آتَيْتُمُوهُنَّ إِلاَّ أَن يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِن كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَن تَكْرَهُواْ شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا﴾[۱]

۱- سنت غلط گذشته

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَرِثُواْ النِّسَاء كَرْهًا؛ نباید از زنان از روی نارضایتی ارث ببرید. در گذشته زن‌ها جزو ما ترک بودند به ورثه میت می‌رسیدند و ارث می‌بردند. از ارث هم گاهی خانم‌ها را محروم می‌کردند. با این سنت غلط مبارزه شد.

کسانی که ایمان آوردید حلال نیست که از روی نا رضایتی زنان را ارث ببرید، یعنی حرام است. اینها را کنار نزنید و سخت گیری نکنید که بخشی از مهریه را بر گردانید. این از سنت‌های غلطی بود که داشتند. رسم بود برای رفتن خانم‌ها سخت‌گیری می‌کردند.

طلاق خلع را برای همین جعل کردند. خداوند طلاق را دست مرد قرار داده است. گذشتن از حق است و زن مهریه را می‌بخشد و طلاق می‌گیرد و حق رجوع هم نیست.

مگر اینکه گناه روشنی آوردند که می‌توانید سخت‌گیری کنید. زنان متدین و محصنی هستند که اهل گناه نیستند. اینها اهل گناه نیستند. اگر گناه ظاهری داشتند، مرد حق دارد. با اینها معاشرت نیکو کنید. به هم‌نشینی‌ای که تکرار شود معاشرت گویند.

۲- مراد از معاشرت پسندیده

و عاشروهن بالمعروف؛ معروف آن است که شرع دستور دهد و عرف بپسندد. «هن» به زنانی بر می‌گردد که ارث نمی‌روند و نهی گردید یا برای همه خانم‌ها است. عرض ما این است که اینجا معاشرت بعد از سخت‌گیری خانم‌ها آورده شده است. شامل همه خانم‌ها می‌شود. عاشروهن بالمعروف، معاشرت پسندیده لازم است. باید رفتار عاقلانه و شارع پسنند باشد.

۳- دستور قرآن به لزوم حفظ نظام خانواده از نارضایتی

اگر روزی در نظام خانوادگی زن و شوهر از یکدیگر بدشان آمد چه کنند؟

فان کرهتموهن…؛ اگر از این خانم بدتان آمد، چه بسا چیزی که انسان از آن ناراضی است ولی خدا در آن خوبی زیادی قرار داده است. اگر خانم از آقا بدش آمد یا عکس آن باید زندگی را نگه دارد؛ که چه بسا در این ناراحتی خیر زیادی باشد.

کسانی که این گونه رفتار کرده‌اند، خداوند چنان اولادی داده است که جامعه را متحول کرده‌اند. باید سبک زندگی ما قرآن باشد. این طور نیست که همه وقت‌ها رضایت باشد، گاهی کراهت است. نسبت به آن باید صبر کنیم و سریع نظام خانواده را بر هم نزنیم.

۴- لزوم صبر در برابر نارضایتی ها در همه جامعه

آیا فقط مختص نظام خانودگی است یا در همه جامعه حاکم است؟ کشور، یک خانواده مهم است. در خیلی از جوامع آمار کراهتی‌ها از رضایتی‌ها بیشتر است. همین بحث کراهت را در بحث عرفانی آزمایشی می‌دانیم. گاهی مانعی سر راه می‌آید. کشاورزان دانه گندم را می‌کار دیر سبز می کند ولی دیر هم از بین می‌برود. اگر در زندگی کراهت باشد، زن و شوهر خود را نگه دارند، به رشد اجتماعی می‌رسند.

۵- بار معنایی کلمات در ارتباط بین افراد

نظام خانوده هم زیبنده و هم لغزنده است. باید مراقب حرف زدن‌هایمان باشیم. گاهی یک حرف زندگی را نگه می‌دارد و گاهی از بین می برد.

یک کلمه از ذهن زن و مرد خارج نمی‌شود. اینکه به دیگری بگوید دوستت دارم.

امام صادق علیه السلام می فرماید: خانمی اگر به آقایش بگوید در زندگی تو خیر ندیدم، حبط عمل می شود؛ أيما امرأة قالت لزوجها: ما رأيت قط من وجهك خيرا فقد حبط عملها.[۲]

من و شما باید معاشرت به معروفمان نسبت به دیگران قوی تـر باشد. ما مأمور به هم نشینی هستیم. معروف در هر نظام خانوادگی دستور العمل خاص خودش را دارد.