درس تفسیر استاد هادی عباسی‌خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره نساء)/سوره نساء آیه۱۷ /توبه حضرت حق

﴿إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوَءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ فَأُوْلَئِكَ يَتُوبُ اللّهُ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا﴾[۱]

۱- توبه  به درگاه حضرت حق

توبه انسان پیچیده شده به دو توبه خداوند. اگر اول خدا اراده نکند، عبد موفق به توبه نمی‌شود. بعد از توبه ربّ، عبد توبه می‌کند و بعد هم خدا می‌پذیرد؛ ﴿كَتَبَ عَلَىٰ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ﴾.[۲] توبه علی الله است؛ چون عن الله است. چون توبه از خداوند صادر می‌شود بر او هم لازم است توبه را بپذیرد.

توبه برای از خدا برای کسانی است که کار بدی را از روی جهالت انجام می‌دهند.

۲- افراد در مواجهه با کار زشت

۱٫ یا می‌داند و انجام می‌دهد؛

۲٫ یا جهل مرکّب دارد و نمی‌داند که نمی‌داند؛

۳٫ یا در جهل بسیط است.

حضرت حق کسانی را می‌گویند توبه دارند که افرادی به جهالت کار را انجام می‌دهند. کسانی که علم به بدی دارند، مراد نیست. کسانی که به زشتی کار پی می‌برند توبه می‌کنند. توبه بر خداوند است برای کسانی که بدی را به جهالت و عدم علم انجام می‌دهند. خداوند توبه اینها را قبول می‌کند. این یتوب علیهم توبه ثانوی است. یک توبه تبدیل جهل به علم است و خدا خدایشان بلند می‌شود و مرحله دوم پذیرش توبه بعد از بازگشت آنها است.

۳- مراد از علیماً حکیماً

خداوند هم علیم است و هم حکیم. به صدور موجودات عالم و آگاه است. در این آیات تا به حال صفت علیم بارها به کار رفته شده است. علیم با حلیم، تواب با رحیم در آیه قبلی. اینجا علیم با حکیم به کار رفته است. در کاربرد اسمای مرکبه الهی عنایت داشته باشید. ترکیب اسماء با هم مانند ترکیب داروها با هم است که مزاج‌های جدیدی تشکیل می‌دهد و مزاج‌هایی را درست می‌کند. جداگانه یک اثر دارد و ترکیب که می‌شود اثر دیگری دارد. در بحث نکاح اسمای الهی گفتیم. نکاح اسمای الهی ترکیب آنها است که آثار خاص خود را دارند. صدور کار از روی جهالت بوده لذا علیم با قید حکمت آمد.