حدیث امروز، از علل الشرایع مرحوم صدوق بیان می‌کنیم. این کتاب علل را مطالعه بفرمایید؛ کتاب بسیار خوبی است. خدا رحمت کند مرحوم صدوق؛ هم روایات اخلاقی دارد و هم علل احکام؛ آن روایاتی که به دست ایشان و امثال ایشان رسیده است، نقل کرده‌اند.
حدیث امروز، از وجود با برکت حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است. ماه مبارک رجب هم، ماه ولایت است. در آستانه اتمام ماه مبارک رجب هستیم. این حدیث، از احادیثی است که واقعا باید ریشه‌یابی و علت‌یابی شود.
قساوت قلب، عامل خشک شدن اشک چشم
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام، فرمودند: «مَا جَفَّتِ الدُّمُوعُ إِلَّا لِقَسْوَةِ الْقُلُوبِ وَ مَا قَسَتِ الْقُلُوبُ إِلَّا لِكَثْرَةِ الذُّنُوبِ».[۱] چشم‌های انسان، بی اشک و خشک نمی‌شود، مگر به خاطر اینکه قساوت قلب پیدا کند. قساوت قلب، منشأ است برای اینکه خدای نخواسته، انسان اشک نداشته باشد. اشک، چیز مهمی است. انسان باید برای شب و سحرش، برنامه‌ریزی کند. چند قطره اشک در شبانه‌روز، نشانه این است که دل، قساوت پیدا نکرده است. اولیای الهی برای اشک‌شان برنامه‌ریزی داشتند. این قدر از دعاها که برای ساعات و لحظات مختلف، به خصوص در روزهای خاص، مثل روز جمعه، ماه‌های خاص، مانند: ماه رجب و شعبان و ماه رمضان داریم، به خاطر این است که اشک از چشم گرفته نشود. در حالات و وصیتنامههای شهدا – این عزیزانی که در جبهه‌های نبرد، جهاد می‌کنند و تاریخ‌ساز هستند، حالات و خواسته‌های اینها خواندنی است؛ وصیتنامههای آنها شنیدنی است – رفیق شهید با او درد دل می‌کرد که چه شده، هنوز ما به شهادت نرسیدیم؛ می‌گوید: تنها راهش، اشک است.
«بگو به خواب که امشب میا به دیده ی من جزیره ای که مکان تو بود آب گرفت».[۲]
اولیای الهی برای اشک‌شان، برنامه‌ریزی دارند. اشک، نشان رقت قلب است. نبود اشک، نشانه قساوت قلب است. انسان، باید مراقب باشد. منشأ اشک نداشتن، قساوت قلب است.
گناهان، عامل قساوت قلب
در ادامه سخن فرمودند: «ما قست القلوب إلا لکثرة‌الذنوب»؛ دل‌ها قساوت پیدا نمی‌کند، مگر به خاطر کثرت گناهان. «فإن الجبال من الحصی»؛[۳] کوه‌های به این عظمت، این سنگریزه‌ها است. گناهان کوچک، جمع شدند؛ این گناهان، زیاد شدند و کثرت ذنوب شدند. نگذاریم کوچک‌ترین گناهان، جمع شوند. ماه استغفار است. استغفار، باعث پراکندگی گناه است. اجتماع گناه که آمد، قساوت قلب می‌آید و گاهی انسان، دچار گناه کبیره می‌شود. دل اگر قسی نشود، گناه از او صادر نمی‌شود. برای اینکه این علت‌های قساوت قلب و کثرت ذنوب را به هم بریزیم، باید برنامه‌ریزی کنیم که اشکی داشته باشیم.
آثار اشک برای خدا و معصومین علیهم‌السلام
دو قطره اشک، آتش دوزخ را بر انسان حرام می‌کند: یکی اشکی که در دل شب برای حضرت حق، ریخته شود و دیگری، قطره اشکی که برای محبت اهل بیت علیهم‌السلام باشد؛ این دو، خاموش کننده آتش دوزخ است. از امام باقر علیه‌السلام است که اشک ریختن بر حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام، ولو به قدر بال مگسی، بین انسان و دوزخ حائل می‌شود. توسل به اهل بیت علیهم‌السلام، نهادینه شود؛ به خصوص با اشک که جزو رقیق القلوب باشیم، نه قسی القلوب. رزقنا الله إیانا و إیاکم، رقت قلبی که همراه ناله و اشک و با نتیجه سیر و سلوک باشد؛ ان شاء‌الله.
[۱] علل الشرائع، الشيخ الصدوق، ج۱، ص۸۱٫
[۲] ظهیرالدین فاریابی.
[۳] ابن المعتز.
