حجت‌الاسلام والمسلمین هادی عباسی، مدرس سطح عالی حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‎المللی قرآن(ایکنا) از قم، در شرح دعای روز یازدهم ماه رمضان گفت: در دعای روز یازدهم این ماه مبارک می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَیَّ فِیهِ الْإِحْسَانَ وَ کَرِّهْ إِلَیَّ فِیهِ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیَانَ وَ حَرِّمْ عَلَیَّ فِیهِ السَّخَطَ وَ النِّیرَانَ بِعَوْنِکَ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ؛ خدایا در این ماه نیکى را پسندیده من گردان و نادرستیها و نافرمانی‌ها را مورد کراهت من قرار ده و خشم و آتش برافروخته را بر من حرام گردان به یارى‌ات اى فریادرس دادخواهان».

وی در توضیح فراز «اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَیَّ فِیهِ الْإِحْسَانَ» افزود: در روز یازدهم از ماه مبارک رمضان، از خداوند می‌خواهیم احسان را نزد ما دوست‌داشتنی و پسندیده قرار دهد، فرق است بین کسی که احسان می‌کند و کسی که احسان را دوست دارد؛ یک وقت هست انسان خوب است، یک وقت هست خوبی را دوست دارد و بین این‌ها تفاوت است.

احسان بالاتر از ایمان است

عباسی خراسانی گفت: در این فراز صحبت از احسان است و احسان بالاتر از ایمان است؛ احسان از ریشه «حسن» و به معنای زیبایی و نیکی است و در قرآن در سه معنا به کار رفته‌ است؛ نخست انجام کار نیک؛ «قُلْ یَا عِبَادِ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّکُمْ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ؛ بگو ای بندگان مومن از پروردگارتان پروا کنید، برای کسانی که در این دنیا نیکی کنند [و اعمال صالح انجام دهند] پاداش نیکو است»، (زمر/ ۱۰).

وی افزود: دومین معنا نیکی به دیگران است که در قرآن می‎خوانیم: «وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لا تَعْبُدُونَ إِلا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا؛ یاد کنید که از بنی‌اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند را نپرستید و به پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید و با مردم به زبان خوش سخن بگویید»، (بقره/ ۸۳).

این مدرس حوزه تصریح کرد: انجام شایسته، نیکو و کامل یک عمل معنای سوم احسان در قرآن است که در این رابطه در قرآن آمده است: «الطَّلاقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاکٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِیحٌ بِإِحْسَانٍ …؛ طلاق دو بار است پس از آن یا باید او را به طور شایسته[همسر خود] نگاه داشت، یا به نیکی رها کرد…»، (بقره/ ۲۲۹)؛ منظور از «تَسْرِیحٌ بِإِحْسَانٍ» رها کردن به‌طور شایسته و نیکو و بدون آزار و اذیت است؛ به عبارتی جدایی هم باید با احسان و به دور از هرگونه خشم، کینه و انتقام‌جویی باشد.

وی افزود: این معنا از احسان در کلام حضرت علی(ع) نیز آمده‌ است: قیمة کلّ امریء ما یُحسنُه؛ ارزش هر انسانی به اندازه امور و کارهایی است که آنها را به نحو نیکویی انجام می‌دهد، (نهج‌البلاغه، حکمت ۸۱)؛ اولین کسانی که خداوند در قرآن فرموده آنان را دوست دارد و به آنان عشق می‌ورزد، مؤمنین نیستند، بلکه محسنین هستند؛ «إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ؛ به درستی که خداوند احسان‌کنندگان را دوست دارد.»، (بقره/ ۱۹۵).

عباسی خراسانی یادآور شد: این خود دلیل روشنی است بر این‌که مقام محسنین والاتر از مؤمنین و متقین است؛ انسان روزه‌دار در این روز برای این‌که محبوب پروردگار شود، از خدای خود می‌خواهد که احسان و نیکوکاری را محبوب او گرداند.

وی گفت: در فراز «وَ کَرِّهْ إِلَیَّ فِیهِ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیَانَ» از خداوند طلب می‌کنیم که فسق و عصیان را برایمان زشت جلوه دهد تا به آن کراهت داشته‌ باشیم؛ یک وقت انسان گناهی انجام نمی‌دهد و یک وقت هست اصلاً بدش می‌آید و از معصیت و گناه منزجر است؛ متأسفانه قبح و زشتی برخی از گناهان در جامعه از بین رفته‌ است؛ از بین رفتن زشتی و قبح برخی گناهان، سبب نزول عذاب است.

نویسنده الهی‌نامه عنوان کرد: خداوند در آیه ۷ سوره مبارکه حجرات می‌فرماید: «وَ اعْلَمُواْ أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ یُطِیعُکمُ ْ فىِ کَثِیرٍ مِّنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَ لَاکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْایمَانَ وَ زَیَّنَهُ فىِ قُلُوبِکمُ ْ وَ کَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیَانَ أُوْلَئکَ هُمُ الرَّاشِدُون؛ و بدانید که رسول خدا در میان شماست اگر در بسیارى از کارها از [رأى و میل ] شما پیروى مى‌کرد، دچار هلاک و زحمت مى‌شدید، لیکن خدا ایمان را محبوب شما کرد و آن را در دل‌هاى شما آراست و انکار و نافرمانى و عصیان را منفور شما گردانید، آنها واقعا رشد یافتگانند».

وی گفت: از آیه فوق می‌توان دریافت که اگر خداوند ایمان را در دل انسان بیاراید و آن را محبوب قلوب کند، دل‌ها به‌سوی ایمان جذب می‌شود و نیز اگر عصیان و فسق در نظرش زشت و کریه جلوه‌گر ‌شود، از آن دوری می‌کند و این همان هدایت الهی است.

فرق فسق و عصیان

عباسی خراسانی یادآور شد: هر گونه نافرمانی و سرپیچی از اوامر الهی را عصیان گویند و اصرار و مداومت بر عصیان فسق است؛ برخی فسق را گناه کبیره می‌دانند.

وی با اشاره به فراز «وَ حَرِّمْ عَلَیَّ فِیهِ السَّخَطَ وَ النِّیرَانَ» بیان کرد: از خداوند می‌خواهیم که خشم و آتش عذاب خویش را بر ما حرام کند؛ هرگاه احسان نزد انسان محبوب شد، گناه و فسق منفور می‌شود و باعث می‌شود انسان به نیکی روی آورد و از گناه دوری کند؛ در نتیجه از عذاب و خشم خدا در امان خواهد بود.

عباسی خراسانی افزود: همان‌گونه رحمت الهی مؤمنان را دربرمی‌گیرد، غضب خدا نیز دامن عاصیان و فاسقان را خواهد گرفت؛ «اعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ وَأَنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ؛ بدانید که خدا سخت‏کیفر است، و [بدانید] که خدا آمرزنده مهربان است»، (مائده/ ۹۸).

وی در توضیح فراز پایانی دعای این روز، «بِعَوْنِکَ یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ» اظهار کرد: خداوندا! در این روز سه خواسته از تو داریم، دوستی احسان، زشتی گناه در نظرما و حرام شدن غضب و عذابت بر ما. این خواسته‌ها را به یاری خودت از تو می‌طلبم؛ زیرا اگر تو یاورمان نباشی هرگز نمی‌توانیم به چنین خواسته‌هایی دست یابیم؛ ای کسی که فریادرس دادخواهانی.