حجت‌الاسلام والمسلمین هادی عباسی خراسانی، مدرس سطح عالی حوزه علمیه  در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‎الملَلی قرآن(ایکنا) از قم، در شرح دعای روز هشتم ماه رمضان گفت: در روز هشتم این ماه مبارک چنین نجوا می‎کنیم: «اللّهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ رَحْمَةَ الاْیتام وَاِطْعامَ ْلطَّعامِ وَاِفْشآءَ السَّلامِ وَصُحْبَةَ الْکِرامِ بِطَوْلِک یا مَلْجَاَالاْمِلینَ».

وی با اشاره به فراز «اَللّهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ رَحْمَةَ الاْیتامِ» افزود: انسان روزه‌دار در این روز چهار خواسته از خدای خویش دارد؛ اولین خواسته انسان رحمت و مهرورزی نسبت به ایتام است و آن را به‌عنوان رزق و روزی بیان کرده‌ است؛ این مطلب بیان‌گر این است که شخص روزه‌دار تنها به‌دنبال عبادت‌های فردی و کارهای شخصی نیست بلکه به عبادت‌های اجتماعی نیز می‎پردازد.

این مدرس سطح عالی حوزه اظهار کرد: یتیم کسی است که یکی از والدین خود یا هر دو را از دست داده‌ باشد و حامی و پشتوانه محبتی نداشته‌ باشد؛ چنین فردی نه تنها از نظر مادی بلکه بیش‌تر از نظر عاطفی احتیاج به دیگران دارد.

وی گفت: یتیمان با این‌که به ظاهر سرپناه و سرپرستی ندارند؛ اما از نظر خداوند بسیار مورد احترام و توجه هستند؛ در قرآن آیاتی وجود دارد که سفارش و تأکید فراوانی بر لزوم محبت و مهربانی نسبت به یتیمان شده‌ و هرگونه ظلم و بدرفتاری سرزنش شده‌ است.

عباسی خراسانی تصریح کرد: خداوند در سوره مبارکه بقره، آیه ۱۷۷ می‌فرماید: «لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آَمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآَخِرِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآَتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ …..؛ نیکوکاری آن نیست که روی خود را به سوی مشرق و (یا) مغرب بگردانید بلکه نیکی آن است که کسی به خدا و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورد و مال (خود) را با وجود دوست داشتنش به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان و گدایان و در (راه آزاد کردن) بندگان بدهد …».

یکی از اوصاف مؤمنان یتیم‌نوازی است

وی عنوان کرد: در این آیه خداوند مصادیق نیکوکاری را می‌شمارد و یتیم‌نوازی را پس از ایمان به خدا و روز جزا و ایمان به پیامبر(ص) و کتب آسمانی و ملائکه ذکر می‌فرماید؛ این خود بیانگر اهمیت یتیم‌نوازی است؛ به عبارتی این آیه اوصاف مؤمنان واقعی را مطرح می‌کند و یکی از اوصاف مؤمنان نیز یتیم‌نوازی است.

نویسنده الهی نامه گفت: پیامبر(ص) می‌فرمایند: «أتحب أن یلین قلبک و تدرک حاجتک؟ ارحم الیتیم و امسح رأسه و اطعمه من طعامک یلین قلبک و تدرک حاجتک؛ آیا دوست داری دلت نرم و آرزویت برآورده شود؟ بر یتیم ترحم کن و دست محبت بر سر او بکش و از غذای خود به او بخوران تا قلبت نرم و حاجتت روا گردد». (کنز العمال، ج ۳، ح ۶۰۰۲).

وی افزود: در روایتی دیگر از امام صادق(ع) آمده‌ است که هر کس بخواهد مشمول رحمت خداوند و وارد بهشت شود، باید نسبت به یتیمان دلسوز و مهربان باشد. (امالی صدوق، ج ۱، ص ۳۸۹، ح ۱۵).

عباسی اظهار کرد: خداوند متعال در آیه دیگری از قرآن در مورد معاشرت با یتیم می‌فرماید: «فَأمّا الیَتیمَ فلا تقهَر؛ اما [تو نیز به پاس نعمت ما] یتیم را میازار»، (ضحی/۹)؛ هیچ‌گاه با قهر و ترش‌رویی یتیم را از خود مران، یتیم‌نوازی در سیره معصومین(ع) امری مرسوم بوده‌ است. نقل شده‌ است که حضرت محمد(ص) روزی در راه اصلی مدینه می‌گذشت؛ چند کودک را دید که طفلی را دوره کرده و او را به نداشتن پدر سرزنش می‌کنند و می‌گویند: تو پدر نداری، کودک یتیم هم دلش شکست و شروع به گریه کرد، پیامبر(ص) که پیامبر خوبی‌ها و سرشار از مهر و عطوفت است، نزد کودک رفت و پرسید: چرا گریه می‌کنی؟ کودک گفت: من پسر فلانی هستم که در جنگ احد کشته‌ شد؛ مادرم شوهر کرد و مرا از خود راند و خواهرم نیز فوت کرده‌ است؛ پیامبر(ص) او را نوازش کرد و فرمود: اگر پدرت را کشتند، من پدر توأم و همسرم مادرت و فاطمه(س) خواهرت است؛ کودک خوشحال شد و فریاد برآورد: ای کودکان! اکنون مرا سرزنش نکنید که پدر و مادر و خواهر من از همه شما بهتر و برتر هستند؛ سپس حضرت او را به حضرت فاطمه(س) سپرد؛ فاطمه(س) نیز او را نوازش و پاکیزه نمود و لباسی پاک به او پوشاند؛ این کودک یتیم تا رحلت پیامبر(ص) در خانه حضرت فاطمه(س) بود. (مستدرک الوسائل، محدث نورى، ج ۲، ص ۴۷۴).

این کارشناس حوزوی گفت: در این روز از خداوند می‌خواهیم توفیق افطاری دادن و غذا دادن به گرسنگان را نصیبمان فرماید؛ سیر کردن گرسنگان از صفات الهی است و انسان با این عمل خدایی می‌شود؛ افطاری دادن و اطعام کردن اگر به نیت الهی باشد، عبادت است و حتی از روزه نیز برتر می‌شود؛ از امام موسی بن جعفر(ع) نقل شده که می‌فرمایند: تَفْطِیرُکَ أَخَاکَ الصَّائِمَ أَفْضَلُ مِنْ صِیَامِک؛ افطاری دادن به برادر روزه‌دار، برتر از روزه تو است. (من لا یحضره الفقیه، ج‏ ۲، ۱۳۴).

وی گفت: افطاری دادن در ماه رمضان بسیار تأکید شده‌ است؛ پیامبر(ص) فرمودند: هر کس یک مؤمن روزه‌‏دار را در این ماه افطارى دهد، پاداشى برابر با آزاد کردن یک بنده نزد خدا داشته و مایه آمرزش گناهان گذشته وى نیز خواهد بود، پس گفتند: یا رسول الله، همگى ما قادر بر افطارى دادن به روزه‌دارى نیستیم، پس فرمود: خداى تبارک و تعالى چندان کریم است که به کسى از شما که نتواند جز با جرعه شیر آمیخته با آبى، یا شربت آب گوارایى، یا چند دانه خرما روزه‌دارى را افطارى دهد و بر انفاق چیزى بیش از این قادر نباشد، همین ثواب را عطا مى‏‌کند. (من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۱۳۴).

عباسی خراسانی عنوان کرد: در افطاری دادن حتماً نیاز نیست که مستمندان و فقرا را افطاری داد تا ثواب برد بلکه اگر فقرا را اطعام کنیم ثواب مضاعف خواهیم برد؛ چراکه علاوه بر ثواب افطاری، ثواب انفاق نیز برایمان نوشته می‌شود، افطاری دادن به نزدیکان نیز مطلوب است زیرا باعث نزدیکی قلوب و صله رحم می‌شود که در اسلام بسیار به آن توصیه شده‌ است.

افطاری دادن را با گناه بزرگ اسراف ضایع نکنیم

وی یادآور شد: باید دقت کنیم و متوجه باشیم که این عمل خیر را با گناه بزرگ اسراف ضایع نکنیم؛ اسراف معنویت و رنگ و بوی خدایی را از سفره‌های افطار می‌برد و از آن چیزی جز گناه و خسران باقی نمی‌ماند، هم خسران مادی و هم معنوی.

عباسی در ادامه افشاء السلام را نشانه ایمان دانست و اظهار کرد: در این فراز آشکار کردن روزی را از خداوند خواستاریم؛ إفشاء السلام به معنای بلند سلام کردن و سلام را پخش کردن است، سلام در لغت عرب معانی متعدد دارد که اصل در آن‌ها معنای سلامتی است؛ یعنی سالم بودن در تمام جوانب؛ سلامت جسمانی و سلامت معنوی، سالم ماندن از بیماری‌ها، حوادث، گرفتاری‌ها، سالم ماندن از گمراهی، وسوسه‌های شیطانی، رذائل اخلاقی و …؛بنابراین چنین سلامی دعا است و انسان‌هایی مؤمن هنگامی که با یکدیگر روبرو می‌شوند و سلام می‌کنند در واقع در حق یکدیگر دعا می‌کنند.

نویسنده کتاب عرفانی صد کلمه عنوان کرد: یکی از اسمای حسنای الهی که به یک معنا از آن تعبیر به اسم اعظم حق می‌کنند، با توجه به آیات آخر سوره حشر، اسم شریف سلام است؛ «الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ  الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ»، (حشر/ ۲۳) در حدیث نیز آمده‌است: «فَهُوَ السَلامُ وَ ِمنهُ السَلامُ وَ ِالَیهِ السَلام». (شفاء الصدور صفحه ۵۶).

وی افزود: خداوند سلام است، یعنی سالم مطلق و منزه از هر عیب و نقصی است و ظلم نمی‌کند؛ خداوند سبحان بندگانش را با این نام می‌خواند؛ زیرا این اسم تزکیه کننده و رشد دهنده جان آدمی است؛ بنابراین به انسان امر فرموده که وقتی به یکدیگر رسیدید، اسم سلام را به‌عنوان اولین اسم از اسمای الهی به یکدیگر هدیه کنید تا در دژ سلام قرار گیرید و در امان باشید. (حسین همدانی درودآبادی، شرح اسماء حسنا).

عباسی خراسانی یادآور شد: در عالم آخرت هم وقتی فرشته‌های الهی به استقبال انسان‌های صالح می‌آیند، به آن‌ها چنین خوش‌آمد می‌گویند: «سَلامٌ عَلَیْکُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ؛ درود بر شما باد به [پاداش] آنچه انجام مى‏دادید به بهشت درآیید» (نحل/۳۲). آن‌ها نیز اولین اسمی که تقدیم انسان می‌کنند اسم شریف سلام است، حضرت محمد(ص) فرمودند که سلام اسمی از اسماء خدا است پس آن را میان خودتان فاش و آشکار کنید، مرد مسلمانی به قومی عبور نموده و بر آنها سلام می‌کند اگر جواب سلامش را ندهند کسی که از آنها بهتر و پاکتر است جوابش دهد. (روضة الواعظین صفحه ۴۵۹).

وی افزود: در اهمیت سلام همین بس که جواب آن واجب است حتی در نماز؛ پیامبر(ص) فرمودند: سلام کردن به میل و دلخواه (مستحب) است و جوابش واجب؛ امام حسین(ع) می‌فرماید: لِلسَّلام سَبْعُون حَسَنَةٌ تِسْعٌ وَ سِتُّونَ لِلْمُبْتَدی و واحِدَةٌ لِلرّادِّ؛ سلام، هفتاد حسنه دارد که شصت و نه قسمت آن برای سلام کننده و یک قسمت آن برای پاسخ گوینده است.

عباسی خراسانی گفت: در روایتی پیامبر(ص) بخیل‌ترین مردم را کسی می‌دانند که از سلام کردن بخل ورزد، (بخیل‌ترین مردم کسی است که از سلام کردن بخل ورزد. روضة الواعظین صفحه ۴۵۹)؛ سیره پیامبر(ص) این بود که به هر کسی (کوچک یا بزرگ) می‌رسیدند سلام می‌کردند و همیشه در این عمل پیش قدم بودند و کسی نمی‌توانست بر ایشان سبقت بگیرد.

این کارشناس حوزوی عنوان کرد: در فراز «وَصُحْبَةَ الْکِرام» از خداوند می‌خواهیم هم‌نشینی و دوستی با افراد کریم و بزرگ را روزی‌مان کند، یکی از چیزهایی که باعث عاقبت به خیری انسان می‌شود، همنشین مناسب است، از نیازهای روحی و عاطفی انسان، داشتن دوست و همنشین است، دوستی پیوند عاطفی میان دو انسان است که سبب می‌شود از یکدیگر رنگ بگیرند؛ بنابراین باید در انتخاب همنشین مناسب دقت کرد. پیامبر(ص) می‌فرمایند: مَن اَرادَ اللّه  بِهِ خَیرا رَزَقَهُ اللّه  خَلیلاً صالحِا؛ هر کس که خداوند براى او خیر بخواهد، دوستى شایسته نصیب وى خواهد کرد. (نهج‌الفصاحه ص ۷۷۶، ح ۳۰۶۴)

وی افزود: خداوند در آیات ۲۷ تا ۲۹ سوره فرقان می‌فرماید: و روزى است که ستمکار دست‌هاى خود را مى‏‌گزد [و] مى‏‌گوید اى کاش با پیامبر راهى برمى‌‏گرفتم (۲۷) اى واى کاش فلانى را دوست [خود] نگرفته بودم (۲۸) او [بود که] مرا به گمراهى کشانید پس از آنکه قرآن به من رسیده بود و شیطان همواره فروگذارنده انسان است (۲۹)»، امام علی (ع) در باره بهترین دوست می‌‏فرماید: «خَیرُ اِخوانِکَ مَن دَعاکَ اِلى صِدقِ المَقالِ بِصِدقِ مَقالِهِ وَ نَدَبَکَ اِلى اَفضَلِ العمالِ بِحُسنِ اَعمالِهِ؛ بهترین برادرانت (دوستانت)، کسى است که با راستگویى‌اش تو را به راستگویى دعوت کند و با اعمال نیک خود، تو را به بهترین اعمال برانگیزد. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۴۱۷، ح ۹۵۳۵).

عباسی خراسانی با اشاره به فراز «بِطَوْلِکَ یا مَلْجَاَ الاْمِلینَ» بیان کرد: در این فراز می‎خوانیم که به حق نعمت‌هایی که به ما ارزانی داشتی، این دعاها را در حق ما مستجاب کن، ای پناهگاه آرزومندان، در این روز انسان روزه‌دار می‌خواهد به ایتام مهر بورزد، دست‌ دهنده داشته‌ باشد، افشاء سلام کند و همنشینی با انسان‌های شایسته را برگزیند؛ همه این خواسته‌ها جهت درمان مرض‌های فردی و اجتماعی است و همه این‌ها تواضع می‌آورد.