«لاَ يَرْضَوْنَ مِنْ أَعْمَالِهِمُ الْقَلِيلَ، وَلاَ يَسْتَكْثِرُونَ الْكَثِيرَ. فَهُمْ لأنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ، وَمِنْ أَعْمَالِهِمْ مُشْفِقُونَ إِذَا زُكِّيَ أَحَدٌ مِنْهُمْ خَافَ مِمَّا يُقَالُ لَهُ، فَيَقُولُ: أَنَا أَعْلَمُ بِنَفْسِي مِنْ غَيْرِي، وَرَبِّي أَعْلَمُ بِي مِنِّي بِنَفْسِي! اللَّهُمَّ لاَ تُؤَاخِذْنِي بِمَا يَقُولُونَ، وَاجْعَلْنِي أَفْضَلَ مِمَّا يَظُنُّونَ، وَاغْفِرْ لِي مَا لاَ يَعْلَمُونَ».

۱٫۱- منزل سی و ششم: راضی نبودن به عمل کم و زیاد نشمردن عمل زیاد

یکی دیگر از نشانه‌های سالکان و آنان که در مسیر حق هستند و از خصلت‌هایی که برای سیر و سلوک‌شان رعایت می‌کنند، این است که اینها طوری هستند که اعمال خوب و اندک آنها، آنان را برای طولانی مدت خشنود نمی‌کند. هیچ‌گاه از اعمال کم و کوتاه‌شان، راضی نیستند. کارهای زیادشان را هم زیاد نمی‌شمرند. اگر انسان‌ها این خصلت را داشته باشند که کارهای کم را زیاد نبینند و کارهای زیاد را کم ببینند، این همان خصلت پرهیزکاران است. ولی اگر کم را زیاد و زیاد را زیادتر ببینند، اصلا رشد نمی‌کنند. اینها قبل از دیگران، نفس خود را متهم می‌کنند. کسی که در انتخابات شرکت کرده، چه منتخَب او رأی  آورد و چه رأی نیاورد، خوشحالی بی‌مورد ندارد. به تکلیف عمل کرده است. پرهیزکاران، خط‌کش کثرت و قلت دارند؛ یعنی به کار کم‌شان راضی نیستند و از کار زیادشان شگفت‌زده نمی‌شوند. همیشه اعمال‌شان را به اندازه کرم و نعمت و عطیه باری‌تعالی مقایسه می‌کنند. نعمت‌های الهی، غیرقابل‌شمارش است، ولی کارهای او اندک و قلیل است؛ لذا عجب زده نمی‌شود.

امام سجاد (علیه‌السلام) در دعای ابوحمزه به خداوند عرض می‌کنند: «وَ مَا قَدْرُ أَعْمَالِنَا فِي جَنْبِ نِعَمِكَ وَ كَيْفَ نَسْتَكْثِرُ أَعْمَالاً نُقَابِلُ بِهَا كَرَمَكَ»؛ چطور اعمال‌مان را در مقابل نعمت تو ارزشمند بدانیم. نعمت‌های شما غیرقابل‌شمارش است و اعمال ما با کرم تو قابل سنجش نیست. 

امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «لَو أعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ قَبِلَ مِنّي فَرْضاً واحِداً لأمْسَكْتُ، ولكنّي وَاللَّهِ ما أدْري أقَبِلَ اللَّهُ مِنّي شَيْئاً أمْ لا»؛ خدایا نمی‌دانم کاری از کارهای مرا قبول کرده‌ای؛ لذا همیشه در حالت اعتدال بین خلق و حق هستم که معلوم نیست خلق، حق را راضی نگه دارد.

در روایت است: «ثَلَاثٌ قَاصِمَاتُ الظَّهْرِ رَجُلٌ اسْتَكْثَرَ عَمَلَهُ وَ نَسِيَ ذُنُوبَهُ وَ أُعْجِبَ بِرَأْيِهِ»؛ سه چیز است که قاصمات الظهر است؛ پشت را می‌شکند: مردی که کارش را بزرگ می‌شمارد. بگذارید دیگران بزرگ بدانند و شما کوچک بدانید. این انتخابات، بزرگ بود، ولی در مقابل کارهایی که باید انجام شود، کوچک است. دوم اینکه توبه نمی‌کند. سوم اینکه اعجب برأیه. ببینید رأی من اول شد؛ نامزد من رأی آورد. 

۱٫۲- منزل سی و هفتم: خشنود نشدن به تعریف دیگران

اگر کسی متقین را تعریف کند، یکی از صفات‌شان این است که از اعمال‌شان می‌ترسند؛ خدایا من می‌دانم چه کاره‌ام؛ چرا مردم تعریف می‌کنند؟ اگر دیگران از آنها تعریف کنند، دعا می‌کنند که خدایا ما را به آنچه دیگران می‌گویند مؤاخذه نکن. هر وقت کسی تعریف‌تان کرد بگویید ان‌شاءالله خدا به حسن ظن آنان با ما رفتار کند. خدایا مرا بهتر از ظن آنان قرار بده و از من ببخش آنچه آنان نمی‌دانند.  

این روش سالکان إلی‌الله است. سالکان، خودشان اعمال‌شان را نقد می‌کنند. اعمال شب‌شان، نقد کارهای روزشان است. دچار کثرت‌های  کاذب نمی‌شوند. کثرت کاذب انسان را بیچاره می‌کند و از راه بیرون می‌کند.